Opvliegers
Het zit de vliegerij niet mee. Met als kersverse zeperd dat vliegveldje in de polder. De Tweede Kamer wil er […]
Lessen uit de logistieke canon
De binnenvaart kan bogen op een eerbiedwaardige voorgeschiedenis. Visserij en bevoorrading waren beroepen die een uitweg boden voor wie geen zin had om te vechten, stenen te bakken of op het land te werken. Afhankelijk van de bestemming konden bevrachters kiezen uit een zout- en een zoetwateralternatief. Lang verkeerde ik in de veronderstelling dat deze binnenwaterwegen soepel in elkaar overvloeiden. Waar het ene water eindigde, begon het volgende en anders vloeide er altijd wel ergens een rivierarmpje waarlangs de bevooorradingsketen kon worden verlengd.
De logistieke canon
Deze rooskleurige kijk op overslag en distributie wijt ik aan de logistieke literatuur die mij met de paplepel werd ingegoten. Veelal op rijm. Zoals het ‘Schipper mag ik over varen’ waarin naar de overzetkosten wordt geïnformeerd, zo bedeesd dat het op het onwaarachtige af is. Op het repertoire stond ook het wiegende ‘Schuitje varen’ waarin het vooruitzicht wordt geschetst van de ‘overtoom’ alwaar in de nabijgelegen uitspanning zoete melk met room zal worden geserveerd. Ook het epos van Berend Botje die door slim navigeren langs kromme en rechte waterwegen, kans ziet om vanuit Zuidlaren in Zuidafrika te geraken, was populair in de logistieke canon van toen.
In hoeverre die rijmpjes en versjes uit het jaar 1920 mijn uiteindelijke beroepskeuze hebben bepaald, valt moeilijk te zeggen. Zo heeft mijn oudere en wijzere ik ernstige twijfels bij de propagandistische waarde ervan. Al meen ik dat, gezien de berichten over het achterstallige onderhoud van onze waterstaatkundige kunstwerken, het ‘Daar gingen eens drie oude wijfjes over een zwik zwak bruggetje’ een zekere voorspellende waarde niet kan worden ontzegd.
De rivierbootreiziger
Toch was eeuwen eerder het transport over de Europese waterwegen te doen, voor de Lotharingse handelsreiziger, Boheemse zakenman of Zwitserse koopman, niet te beroerd hele stukken te ‘klunen’, soms met boot en al. Keizer Karel de Grote, fervent rivierbootreiziger en met een scherp oog voor de commerciële en imperiale kansen die de binnenvaart bood, maakte serieus werk van een verbinding tussen Donau en Main. Helaas schoot de waterstaatkundige kennis van zijn ingenieurs tekort, waardoor de doorvaart van Noordzee naar Zwarte Zee uiteindelijk smoorden in Roemeens moeras.
Middeleeuwse distributiecentra
Wat op zee gold, paste ook de binnenwateren: hoe groter het schip, hoe meer vracht, hoe lucratiever de opbrengsten. Vooral stroomafwaarts functioneerden rivieren als een bewegende weg, ideaal voor sneldiensten. Stroomopwaarts kostte meer tijd. Op jaagpaden langs de oevers tornden trekpaarden en ossen tegen de stroom op. Kleinere, plattere zompen en pramen hadden als voordeel dat goederen nog over beken en kreken naar de klant konden worden gebracht. Bij grote oversteekplaatsen was het een drukte van belang. Bij middeleeuwse distributiecentra verrezen herbergen, pakhuizen en markten. Ook stonden sjouwers, gidsen, voermannen, ezelhoeders en paardenhandelaars klaar om de goederenoverslag van de ene naar de andere waterweg te faciliteren. Wel werd aangeraden een paar potige kerels in te huren om onderweg beroving door andere sterke, potentieel gewelddadige kerels te verijdelen.
Middeleeuwse waterwegen
De drie drukste handelsconcentraties van de ‘Lage Landen bij de Zee’ waren de Rijn, de Maasdelta en de Schelde met de Zeeuwse delta en de westelijke kust van de Zuiderzee met het IJ. Elk met een focus op het eigen verzorgingsgebied. Hoe effectief de middeleeuwse waterwegen waren, blijkt wel uit het feit dat bevrachters van Rijnse wijnen de Noord-Duitse consument makkelijker over zee dan over land konden bereiken.
Goede genen
Dat er in de laadruimtes van de koggen – tussen de okshoofden en andere wijnvaten – voor de Duitse markt ook Goudse en Edammer kazen werden gestuwd, naast inheems fruit en geïmporteerde zuidvruchten, ligt voor de hand. En zout, veel zout, voor het conserveren van vlees, haring, stokvis en groenten, en voor de leerlooierijen. Zou het dan toch waar zijn dat het managen van optimaal renderende multimodale bevoorradingsketens ons in het bloed zit?
