Dacht even dat het al Halloween was. ‘Rotterdamse haven prijst zich uit de markt’ las ik in de krant. Is natuurlijk schrikken, voor elke rechtgeaarde ketelbink. Of was dit misschien fakenieuws? Voorbeeldje van op hol geslagen generatieve AI & zo? Of een listig opgedist potje logistiek griezelen, aan de vooravond van Allerheiligen en Allerzielen. Wat ook kon is dat het gewoon echt waar is. En dus nog veel enger. Dat het kloppend hart van onze economie – goed voor circa tweehonderdduizend banen – zichzelf uit de markt aan het prijzen is.
Rotterdam te duur! Waar kwam die onheilstijding opeens vandaan? Wat was er zo gruwelijks fout gegaan in ‘010’. Moest iets zijn in de orde van grootte van Feyenoord dat op de laatste competitiedag verliest van Telstar en daardoor het kampioenschap verspeelt.
Mensen, Rotterdammers niet uitgezonderd, neigen ertoe om de schuld van een aangericht euvel allereerst buiten zichzelf te leggen. Maar als het de havenmeester niet is, wie is dan wel de boosdoener? De gemakzuchtigste veronderstelling is dat de Amerikaanse antiporseleinkastpolitiek rond de handelstarieven er debet aan is. Of diende de oorzaak toch dichter bij huis te worden gezocht?
Moest denken aan de impact van de sjordersstaking op de logistieke operatie in de haven – ‘zonder ons kunnen al die schepen niks’. Indachtig de aloude stakingskreet: ‘Gans het raderwerk ligt stil, als uw machtige arm het wil’ is het niet boud te beweren dat het los en vast zetten van containers op vertrekkende en aankomende zeeschepen, als een van de weinige niet-geautomatiseerde schakels in de logistieke keten, ‘schuldig’ zou kunnen zijn aan een prijsopdrijvend effect op de havengelden. Zo leidt de werkonderbreking van de sjorders buiten de haven tot files op zee terwijl binnenslands hapering in productieprocessen en lege winkelschappen op de loer liggen. Kostenposten in de logistieke keten!
Maar nee hoor. Het ligt ongenuanceerder. Dergelijke logistieke beslommeringen zijn voor in het Rotterdamse klein bier. Het kink in de kabel blijkt de concurrentie. In de haven van Antwerpen betalen goederenvervoerders niet alleen lagere heffingen. Ze kunnen er ook acht uur gratis hun goederentrein parkeren. Honderd kilometer verderop daarentegen brengen de ‘Hollanders’ voor die service bijna 150 euro in rekening. Tel daarbij op dat de route naar het oosten via Vlaanderen en Brabant korter is dan over de Betuweroute en het rekensommetje op een bierviltje is gauw gemaakt.
In de ‘gouden jaren van weleer’ werden dergelijke becijferingen gewoontegetrouw gedaan op de spreekwoordelijke achterkant van een sigarendoos. Maar de accijns op bolknak en cigarillo heeft dusdanig huisgehouden in het contingent tevreden rokers dat deze innemende en wellevende manier om een economische ruil tot stand te brengen in rook is vervlogen.
Niet alleen in de Rotterdamse haven heerst veel treurnis. Ook in Brabant. Want is door toedoen van de ‘concurrent’ de drukte op het, toch al overvolle, spoor nog verder toegenomen. Waarom dan niet meer vracht over de enige echte achterlandverbinding? Voor de aanleg van de Betuwelijn hebben de havenbaronnen zich toch toen bijkans kapot gelobbyd. En, anders dan op de Brabantroute, denderen de vrachttreinen er niet door open bebouwing – er is zelfs een apart spoor voor goederentreinen. Wat dat betreft is de Betuweroute altijd een logistiek mysterie gebleven.
Zo is het aantal vrachtwagens dat parallel aan de Betuweroute naar Duitsland en verder rijdt, sindsdien alleen maar gegroeid. En daar komt nu nog een alternatieve spoorverbinding bij. Volgens de sigarendoosrekenmethode, vreet de route via Vlaanderen en Brabant naar het oosten minder dure Nederlandse kilometers.
Heel vervelend allemaal. Maar nou ook weer niet iets om heel logistiek Nederland de stuipen op het lijf te jagen. Laat staan dat er spraken is van angstaanjagende marktwendingen met Halloweenachtige proporties…kom op, zeg!
Bij echt griezelen, moet ik toch eerder denken aan de Chinese fabrikant van Nijmeegse halfgeleiders. Rond de fabricage van de chips voltrekt zich een gitzwart drama met welhaast gotische proporties. De trammelant draait om wie het voor het zeggen heeft in het miljardenbedrijf. Hoofdrolspeler is de demissionair minister van Economische Zaken. Hij is bang dat de Chinese topman te weinig oog heeft voor het Nederlands belang. Hij wil de controle houden. Het stokje dat hij in het Chinese wiel wil steken, gaat gepaard met hoogoplopende ruziepraat. Het boeiende eraan is dat het draait om ordinaire ‘dertien-in-een-dozijn’-chips. Het precaire aan deze standaardchips is dat ze overal in zitten. Onder meer in Duitse auto’s. Mist er eentje, dan kunnen ze de weg niet op.
In China, waar, naast Hamburg, de chip in miljarden aantallen wordt geassembleerd, nemen ze de kwestie hoog op. Daar neigen ze er inmiddels toe om alles voortaan in eigen beheer te doen. Klinkt als de lange termijn. Maar bij de Chinezen kan die soms verbazend kort uitpakken. Op de korte termijn betekent dit evenwel dat de levering aan buitenlandse autofabrikanten en hun toeleveranciers is gestopt. Lokale klanten krijgen voorrang. En dat was nou juist niet de bedoeling van een zakelijk geschil – Chinezen weten niet wat polderen is – dat dreigt te ontaarden in een internationale diplomatieke rel.
De effecten van de baldadige dadendrang van de minister deed me denken aan de vleugelslag van een vlinder die duizenden kilometers verderop een orkaan veroorzaakt. Nanopolitiek dat een Frankensteinachtig monster baart. Een logistiek horrorscenario in de making. Ga maar na. De grootste assemblagefabriek staat in China. Op een fabrieksterrein – 80.000 vierkante kilometer in omvang – gaan jaarlijks ruim vijftig miljard chips de deur uit. Het chipontwerp en de productie van de siliciumschijven waaruit de chips worden gesneden, gebeurt in Europa. De ‘wafels’ worden vervolgens verscheept naar China, Maleisië of de Filippijnen waarna ze als chips terugkeren naar Europa. En aan die proceskluwen wilde het Ministerie van Economische Zaken morrelen. Tja!
De logistieke les van dit moedwillig veroorzaakte misverstand ligt voor de hand. Beter een assemblagefaciliteit in eigen land dan een hoofdkantoor. Liever niet in China, is het huidige sentiment. Wat overigens niet speelde toen de Chinezen het Nijmeegse bedrijf ‘kochten’ en niemand in Den Haag dat erg vond.
De weg naar een eigen productiefaciliteit en -capaciteit is geen geplaveide baan. Integendeel. Het is een slingerweg vol kuilen, sporen en bochten waarin we ons nog al te vaak laten leiden door emoties. Alleen, chips doen daar niet aan, emoties. Ze voeren berekeningen uit en verwerken gegevens. Chinezen doen dat precies zo, naar blijkt. Daar komt geen geest, spook, draak of heks aan te pas. Zij rekenen op hun ‘wenkende katjes’ die geluk brengen en klanten aantrekken. De Nederlandse minister heeft dat duidelijk niet ‘gesnopen’.
Door zijn kattigheid zijn de Chinezen op de kast gejaagd. Dutch Cybercrime noemen ze dat daar. Gedoe op z’n smalst. Met nare gevolgen voor onze economie en de Europese auto-industrie in het bijzonder.
Griezelig gemorrel in de keten….hoe Halloween wil je het hebben!
Casper Jansen