Grensoverschrijdend gedrag

Gaat de wereld naar de knoppen? Er schijnt veel belangstelling voor te zijn. Vooral voor de manier waarop. Moeten we denken aan een zich eeuwen voortslepende sluitingsceremonie of meer iets in de trant van een apocalyptische donder op? De grande finale als gespreksonderwerp steekt zelfs het weer naar de kroon. Van wat ik erover hoor, schijnt er een lichte voorkeur te zijn voor wat een ‘dinoding’ ís gaan heten; een ruimterotsblok, pats op onze pet, één gigantische dreun, zoals indertijd bij de dinosaurussen; die mazzelkonten, hupsakee, wegwezen!

Eschatologisch is er dus nog van alles mogelijk. Er worden zoveel oorzaken aangewezen dat het zelfs de meest geharde complotdenker niet meer lukt er een allesomvattende theorie voor te ontwerpen. Vreemd want die theorie lijkt zich al in de experimentele fase te bevinden, net over de grens van de Europese Unie. Met Ierland als proefkonijn.

De Britten schijnen er een handje van te hebben om bij het oplossen van een probleem zichzelf – en anderen – op te zadelen met een nog groter probleem. Met de indertijd gemaakte afspraak om de Ieren staatkundig op te delen in (katholieke) republikeinen en (protestantse) monarchisten als schrijnend voorbeeld. Doordat beide gebieden tot de Europese Unie behoorden, ging het allemaal wel; in Europa was er immers vrij grensverkeer. Dat wilden veel Ieren graag zo houden maar door de uittreding van het Verenigd Koninkrijk ontstond er een grensprobleem.

Om de Europese Unie te kunnen verlaten en de Ieren tegemoet te komen, werd in Londen een list verzonnen. Was de hele handelsdeal, waarmee op kerstavond 2020 het afscheid van de EU werd bezegeld, al een onvermijdelijke mix van feiten en aannames, concrete gebeurtenissen en wegkijken, soevereiniteitsdromerijen en diplomatieke warrigheden. Met het Noord-Ierland Protocol werd er nog een schepje bovenop gedaan. Zo werd de dreigende scheiding tussen de Ierse Republiek die in de EU bleef, en Noord-Ierland dat verenigd bleef met Engeland, Schotland en Wales een beetje weggedacht. Door af te spreken dat het Britse Noord-Ierland ‘als voor handelsdoeleinden’ tot de Ierse republiek behoorde.

De grens tussen Noord-Ierland werd niet getrokken over het grondgebied van het eiland maar door middel van een virtuele streep door de Ierse Zee. Vonden de Noord-Ieren een uitermate gekunstelde constructie. En zij niet alleen. Alsof Utrechtse leverworst, bestemd voor een Arnhemse supermarkt, bij de grens met Gelderland eerst door de douane moet. Met die gesjacherde afspraak in het vrijhandelsakkoord moesten de Supply Chain bovenbazen zich maar zien te redden. En dat deden ze ook, min of meer.

Maar bij recente verkiezingen in Noord-Ierland won een partij die de historische scheiding te niet wil doen. Eenwording, honderd jaar nadat de ‘negen graafschappen’ in het noorden hun eigen protestantse en Britse weg gingen, prijkt weer prominent op de politieke agenda. Weg met die interne grens, één eiland, één land, vinden de voorstanders van hereniging. ‘Nee’ roepen ze in Ulster, de hoofdstad van Noord-Ierland, ‘we willen bij het koninkrijk blijven horen’. Door die impasse dreigt de Britse regering opnieuw te stoten aan dezelfde steen. Zo wordt Boris Johnson plotsklaps geplaagd door acute amnesie. De afspraken over hoe en tot waar die ‘Europese’ grens door de Ierse Zee precies in de praktijk zou worden gebracht, staan hem niet – of in ieder geval anders – voor de geest dan ze in Brussel ooit werden begrepen. In Brussel wordt dit, met bijna Engelse humor, getypeerd als een typisch gevalletje van grensoverschrijdend gedrag. Gevat maar leuk is anders.

Over die slinkse truc – via de achterdeur het hele grensakkoord openbreken en verbouwen – is men dermate nijdig dat ze alle vormen van samenwerking die overgebleven waren zoals op het gebied van wetenschappelijk onderzoek, naar de prullenmand dreigen te verwijzen. Zullen ze in Oxford en Cambridge niet leuk vinden. De exit van Europese wetenschappers was al begonnen maar een verder verlies aan status én netwerk van deze universiteiten versnelt dat proces alleen maar.

Het laatste woord is er nog niet over gezegd maar de kans is groot dat Boris Johnson bij het indienen van een noodwet tegelijkertijd de EU van een complot beschuldigt. Men zou kunnen stellen: als het niet werkt, waarom het dan in standhouden. In Brussel is de vrees dat de Britten die kaart zullen gaan trekken waardoor de EU van blinde bureaucratisch boosheid kan worden beticht. Of nog erger, dat ‘die lui op het continent in een complot zitten om het Verenigd Koninkrijk een loer te draaien’. Onzin natuurlijk.

Wij, ketenoptimaliseerders, zullen eerder denken – zeker zij die tot tomeloze razernij werden gebracht bij het optuigen van schakels en ketens waarmee het goederenverkeer van en naar het voormalige EU-lid en de beide stukjes Ierland – dat het Verenigd Koninkrijk het slachtoffer is geworden van een complot van eigen makelij. De maatregelen die over en weer in Brussel, Londen, Dublin en Ulster zullen worden genomen, zullen vast in complotachtige frames worden gepresenteerd. Ondertussen zullen wij, van de logistieke keten, doen wat we altijd doen: ons gedragen volgens de regels. En fatsoenlijk de grenzen overschrijden om te brengen wat besteld is en gebracht dient te worden. Volgens ons eigen plot!

Casper Jansen

Photo by Molly McTater on Unsplash