Groene dozen

Ze zijn inderdaad kolossaal, die distributiecentra. Ze zijn inderdaad zelden mooi, die distributiecentra. Ze staan vaak op prominent plaatsen langs een snelweg, die distributiecentra. En ze nemen de nodige ruimte in, die distributiecentra. Het is niet anders. Zo worden ze nu eenmaal gebouwd, die distributiecentra.

Lange tijd was niemand erop tegen, we waren er zelfs voor en richtten een speciale belangenorganisatie op om zoveel mogelijk van die ‘dozen’ van buitenlandse bedrijven naar Nederland te halen. Want goed voor de werkgelegenheid en voor het aanzien van Nederland Distributieland. Ja, distributiecentra namen nu eenmaal ruimte in. Maar ook geen meter meer dan nodig want meters kosten geld, ook in de logistiek. Ook de overheid zag geen problemen. Op het Ministerie van Ruimtelijke Ordening al helemaal niet. Om de doodeenvoudige reden dat het beleidscentrum werd opgeheven. Ordening van de ruimte werd voortaan een kwestie van ‘vrijheid, blijheid! Distributiecentra, zoals ze kwamen, kwamen ze dus gelegitimeerd. Het resultaat mag er zijn. Overal verrezen ze, keurig aaneen gerijd. Dc’s. Van buiten even efficiënt als van binnen. Functioneel. No design. Groot of Extra Groot want effectieve kostenbesparende distributie kost ruimte.

Het sentiment dat het ruimtevreters zijn die uit het landschap dienen te worden geweerd, rijmt niet met hun ligging. Ze zijn te vinden op speciaal daarvoor bestemde plekken op bedrijventerreinen. Wat niet betekent dat er over de situering van die molochachtige vierkanten, vaak langs snelwegen, zou kunnen worden getwist. Zo kan met zonder overdrijving stellen dat het oog van de voorbijrazende automobilist niet bepaald wordt vergast op manifestaties van hoogstaande architectonische esthetiek. Megahallen voldoen zelden aan die kwalificatie. Het zijn doe-dingen. En zo zien ze er ook uit. Volgens een recente telling kwam er in de voorbije vijftien jaar van dat ‘logistieke vastgoed’ 27,7 miljoen vierkante meter bij. Terwijl er in de pijplijn nog circa 3 miljoen vierkante meters onderweg zijn waarvoor reeds ruimte is gereserveerd. Genoeg te doen, op het gebied van warehousing, distributie en logistiek.

Dozen worden ze genoemd. Neerbuigend. Miskend als symbolen voor de meest vertrouwde en gebruikte verpakking waarmee goederen van B2B en van B2C worden gebracht. Misgeprezen ver-rommelen ze het landschap. Het meest kwalijke eraan is dat ze in het ‘groen’ liggen. Of nog erger: groen wegsnoepen. Dat is onjuist. DC’ s liggen, geordend door gemeenten, op door provincies aangewezen locaties. Doordat ze veelal aan de buitenkant van bedrijventerreinen worden gesitueerd, steken hun contouren abrupter dan woningbouw af tegen de omgeving. Een gebuurte dat – inderdaad – voorheen agrarisch of natuur was. Of iets er tussenin. In ieder geval een decor dat na democratische afweging niet belangrijk genoeg werd bevonden om ‘groen’ te blijven. Bestuurlijk gezien, vertegenwoordigt een bedrijventerrein dan een grotere maatschappelijke en economische meerwaarde. Die uiteraard ‘zorgvuldig’ zal worden ingepast in het landschap.

Zeggen dat die ‘dozen’ de glorieuze manifestatie zijn van Nederland Distributieland is net zo erg als vloeken in de kerk. De dozen de deur uit! Wat mij stoort aan dat dozen-wokisme is dat exploitanten van DC’ s impliciet wordt verweten dat zij onze gemeenschappelijke ruimte verwoesten. De praktijk is anders. Het recente gedoe rond de komst van een gigantische datacenter in Zeewolde, het gemak waarmee de aanleg van een regionaal vliegveld, plompverloren midden in een polder wordt geprojecteerd en de verdwijning van ‘groen’ onder onnatuurlijke glimmers van zonneparken in het open veld, laten evenwel zien dat het oordeel over wat goed ruimtegebruik is, afhankelijk is van welke belangen er tegen elkaar worden afgewogen. Dit behoort tot het handwerk van beleidsmakers en politici. Het verhabbezakken van ‘groen’ kan zeker niet exclusief aan de komst van een distributiecentrum worden toegeschreven.

Een ruime meerderheid in de Tweede Kamer heeft zich vastgebeten in het paal en perk stellen van ‘blokkendozen’. Het is de uitkomst van een beleid van ‘we vinden alles goed’ totdat we ‘dat niet meer vinden’. Wikken en beschikken is afhankelijk van tijd en plaats. Altijd geweest. Vraag het de boeren maar.

Dat het vestigingsklimaat in Nederland nog steeds een topper is. Dat Nederland de op drie na meest concurrerene economie ter wereld is. Dat bijna nergens voor de bereikbaarheid van wonen en werken zo weinig kilometers nodig zijn. Zouden dat niet de argumenten moeten zijn om de ‘strijd om de ruimte’ met meer nuance, bestuurlijke inventiviteit en ruimtelijk inzicht te voeren?

Waar blijven de creatieve architecten, de bevlogen ontwikkelaars en innovatieve robotdesigners die het samen aandurven om het ene distributiecentrum bovenop het andere te stapelen? Wat een ruimtebeslagreductie van 50% betekent. Waar blijven de energiebedrijven die bereid zijn de daken op die verdubbelde DC’ s ‘in eigendom te nemen (VvE) en ze te bedekken met zonnepanelen? Waar blijven de gemeenten die bedrijventerrein ontwikkelen tot een ‘groen’ verblijfsgebied waar het niet alleen goed werken is – en distribueren – maar ook prima sporten, wandelen en fietsen, skateboarden, golven voor jong en oud. Bedrijvenpark + energiepark + sportpark ineen. Fitte, sportende medewerkers en de sponsoring van de sportverenigingen ook gelijk geregeld! Groen – doen, is woorden bij de daden voegen. Groen – doen spruit voort uit ruim(te)denkendheid.

De oplossing voor de groei van distributiecentra moet niet a priori worden gezocht in de beklemming van ruimte. De zoektocht moet gericht zijn op hoe die werkruimte het best kan worden benut. Groen is meer dan een kleur. Groen heeft meer betekenissen. Het is voor kikkers maar ook voor distributiecentra niet makkelijk om groen te zijn. Maar als we onze breinen de creatieve ruimte schenken, voorspel ik dat ze straks overal te zien zullen zijn. Groene Dozen.  

Casper Jansen