Een platte organisatie. Zonder medewerkers. Kerstmannen zijn Zelfstandigen Zonder Personeel. Om een mate van eenvormigheid te garanderen, hebben ze een franchise-concept in het leven geroepen. Herkenbaar aan een speldje, achter hun baard en aan de geüniformeerde kledinglijn.
Of de weerzin tegen werknemers iets te maken heeft met de heisa rond het HR-beleid van de Sint Nicolaasorganisatie, wilde ik weten. Ik vroeg het aan de eerste de beste kerstman die ik tijdens de eerste decemberdagen zag rondscharrelen in een winkelcentrum. Hij schudde zo gedecideerd van ‘nee’ dat het belletje op zijn muts nog lang na bleef klingelen. ‘Kijk Casper, ik snap wat je bedoelt’ zei hij ‘maar huidskleur is bij ons geen issue. Wij spelen een rol. Zijn dus niemands meester en niemands knecht. Of we van kleur zijn of wit, maakt niet uit, zolang we het spel blijven spelen en ook als zodanig blijven beleven.’
Hij vervolgde: ‘We kunnen ons grootvaderlijk gedragen of goeiig voordoen. Of als mopperkont of zelfs dommig. Genereus of knieperig. Alles hangt af van hoe het spel in de geven omstandigheden gespeeld moet worden. Hebben we te maken met een vrijpostig of intelligent kind. Of met domme ouders. We kunnen inmiddels putten uit een imposant repertoire want we bestaan al met al circa tweehonderd jaar. Snap je!’
Kennelijk keek ik nogal sceptisch want de kerstman voegde eraan toe: ‘Natuurlijk is er zoiets als het poolkappensentiment. En die kappen zijn wit. Zolang het duurt, tenminste. En wat de Zuidpool betreft: veel wittigheid. Maar wel eens een witte pinguïn gezien? En trouwens, op de Kilimanjaro ligt ook sneeuw. Voorlopig nog. Nogal wiedes dat wij, kerstlieden, ons thuis voelen op alle continenten. En trouwens, door de hoeveelheid fijnstof in de lucht lijken sneeuwpoppen tegenwoordig meer op roetpieten. Kortom, we gaan met onze tijd mee!’
Wat me trof aan de conversatie met de kerstfunctionaris was diens businesstoon. In Sinterklaas moet je – of kan je of wil je – geloven. Het is de hele santenkraam eromheen waardoor het samenzweerderige eraan die zweem van knus verkneukelen krijgt. Het schoorsteencomplot. Herkenbaar aan mysterieus gevulde schoenen en de geur van heiligheid waarin overduidelijk het aroma van koekkruiden overheerst.
Daarmee vergeleken, is de kerstman eigenlijk gewoon de sappelende middenstander om de hoek. Eentje die zich tijdens de decemberdagen in een koddige uitdossing steekt, teneinde zijn nering een boost te geven. Een hopeloze exercitie, zo blijkt een en andermaal. Want waar de rijtoer van een bejaarde bisschop met z’n schimmel over ‘hoge, hoge daken’ als zoete koek wordt geslikt, worden Santa Claus met z’n slee en rendieren ervaren als een ietwat kinderachtig verzinsel. Wat dan niet helpt, is dat de kerstman in kwestie ‘ho, ho, ho ‘roept terwijl dat stopteken door de rendieren steevast wordt genegeerd. Een pedagogisch zwaktebod dat doorgaans wordt gemaskeerd door de sok aan de schoorsteenmantel – eigenlijk een gebreide klomp – vol te proppen met lekkernijen.
Santa Claus is een verzinsel. Eigenlijk een Coca-Cola-mannetje. Speciaal ontworpen voor een reclamecampagne voor deze Amerikaanse frisdrank. Vandaar dat rood, wit en zwart. En nog in de tijd dat het ‘origineel’ beslist geen ‘zero’ was, te oordelen naar het embonpoint van de kerstmannen. De kerstman, als symbool van het consumentisme, heeft het evenwel moeilijk gekregen. Hij dreigt met slee en al in de armoedekloof te verdwijnen. Krantenartikelen verhalen de laatste tijd over een opwaartse populariteit van gebruikt speelgoed en andere kringloopartikelen. Natuurlijk, ouders die hun kroost bewust opvoeden, stimuleren hun kinderen allang om het ‘liefste’ wat zij hebben – via een tijdelijk systeem van sinterklaasdistributie – af te staan aan een ander jongmens. Maar de manier waarop en de mate waarin we dit jaar worden aangemoedigd om anderen iets te schenken – direct, via een speelgoedbank of een ander vindingrijk kanaal – is opvallend.
Ook hier zie ik verschil tussen het traditionele sinterklaasfeest en de geïmporteerde kerstfiguur. Immers, bij een volwaardige pakjesavond met haastig geknutselde surprises, vermanende kreupelrijmen en liedjes met opvoedkundige strofen, verbleekt welhaast elk kerstpakket. Al zijn verrassingen nooit uitgesloten. Tenminste, als we ervan uitgaan dat een kookboek met exclusieve pompoengerechten inderdaad reeds geruime tijd op iemands verlanglijstje kan hebben gestaan.
Wij, van SCEX Supply Chain Excellence, herkennen in deze overdracht van goederen vooral de logistieke component. Er wordt tijdens kerst niet zozeer iets gegeven als wel doorgegeven. Men koopt iets, bezit dat een kort moment en schuift het vervolgens door naar een ander. Bij zo’n korte, cyclische keten staat niet het geven centraal maar de transactie. Omslachtig. En dus geen hoofdprijs qua ketenintegratie.
Zo bekeken, is de kringloopcirkel dat natuurlijk ook niet. Tenzij we het gewoon mooi en menselijk vinden dat via die ‘omweg’ een vertroeteld speeltje, een eenmalig gedragen avondjurk of een gerepareerde broodrooster transformeert tot een waar geschenk. Niet haastig afgegeven bij een willekeurig adres maar rechtstreeks vervoerd naar iemands hart.
Santa Claus ondergaat zo een metamorfose en is helemaal van deze tijd met betrekking tot duurzaam supply chain denken. Of sluimert in de kerstman eigenlijk nog steeds de wonderdoening van Klaas, de Sint?
Casper Jansen
Photo by krakenimages on Unsplash