Ken Uzelf

Er is iets met Delphi. Maar wat? Het decor? Die vallei, helemaal doorlopend tot aan de Golf van Korinthe? De helling van de Parnassus? Nee, dat kan het niet zijn. Griekenland heeft meer valleien met omringend gebergte. Sommige spectaculairder dan deze site. Dat deze locatie ‘de navel van de aarde en middelpunt van de wereld’ werd genoemd, is natuurlijk wel een dingetje. Maar dat je het er meteen aan af ziet, nou nee! Dan moet het haast wel de beleving zijn; de historische sensatie te staan op een plek waar de Griekse goden zich manifesteerden tussen de gewone mensen. In Delphi kwam je ze overal tegen. In tempels, heiligdommen en beeldengalerijen. In marmer, bontgekleurd. Ze lieten zelfs van zich horen. Zij het indirect, met een orakel als intermediair.

Afgelopen zomervakantie waren we er met ons gezin en beklommen we de heuvel waarop het complex is gelegen helemaal tot bovenaan waar het oude sportstadion zich bevindt. We deden dat als onderdeel van een prachtige reis over de Peloponnesos. Wat een geweldige plek, wat een gastvrijheid, wat een heerlijk eten, wat een prachtige strandjes en baaien met azuurblauw water en wat een culture rijkdom. In ons eigen Europa waanden we ons op een ver weg gelegen, exotische bestemming. Takis van www.face2facetravel.nl stelde voor ons deze bijzondere reis samen. Helemaal afgestemd op de wensen van ons gezin en met zeer behulpzaam persoonlijk contact voorafgaand en tijdens onze trip. Lekker makkelijk en laagdrempelig via Whatsapp. Top geregeld! Wij gaan zeker terug.

Wie denkt dat Delphi alleen een spiritueel centrum was, heeft het mis. Bezoekers kwamen er ook voor het bijwonen van vredesconferenties, om politieke deals te sluiten, handel te drijven of voor theatervoorstellingen en sportwedstrijden. Ongetwijfeld kon men er ook lekker eten en drinken. Voor wie er door de straatjes slenterde, moet het plaatsje eruit hebben gezien als een toeristenoord. Wie gewijde stilte zocht, kwam bedrogen uit.

In het ‘Huis van de Goden’ was het Apollinische orakel dé attractie. Raadplegers moesten echter wel weten hoe ermee om te gaan. Anders dan vaak verteld werd, waren de uitspraken dubbelzinnig noch raadselachtig en dienden ze zeker niet te worden opgevat als voorspellingen. Het orakel verklaarde niet noch verborg, het gaf signalen af. Voor de goed verstaander illumineerde de uitkomst van het orakel de duisternis waarin het menselijk bevattingsvermogen gevangen zit. Zoals Apollo, de god van het licht, aan zijn stand verplicht was.

Dat het Orakel van Delphi nog steeds grote aantrekkingskracht uitoefent op bezoekers komt waarschijnlijk door de inscriptie: ‘Ken Uzelf’. Niemand weet van wie dit maxime, gebeiteld boven de toegang tot de tempel van Apollo, is. Klinkt allemachtig wijs. En best diepzinnig. Maar niet alle Grieken waren filosofen. Wie weet, was de spreuk voor hen gewoon een soort tegeltjeswijsheid.

Interessanter is wellicht dat het hoe dan ook voor de antieke Griek totaal iets anders betekende dan het advies die wij erin vermoeden. ‘Ken Uzelf’ was een boodschap van de goden. Het wilde zeggen dat de goden onsterfelijk zijn en mensen niet. Van die distantie dienden stervelingen doordrongen te zijn. Goden konden en mochten meer, stervelingen minder. Mensen waren goden met een beperking; intellectueel en fysiek.

Toegegeven, de goden gedroegen zich niet zelden zoals gewone stervelingen zich ook graag zouden gedragen. In de parallelle wereld, op de Olympus, de berg waar de goden woonden, deden de hemelingen immers alles wat ‘God verboden heeft‘ zoals wij tegenwoordig zouden zeggen. Klopt. Maar wat ons, de goden, is toegestaan, is de gewone sterveling nog niet toegestaan. Zo simpel is het. Waarmee met zoveel woorden gezegd wilde zijn dat de goden een ‘zorgeloos’ en ‘zalig’ bestaan hadden maar dat die status voor stervelingen onbereikbaar. Helaas pindakaas! Probeer ’t niet, Vergeefse moeite. Hoogmoed komt voor de val. ‘Ken Uzelf’ was een vermaning. Waarmee overigens niet gezegd wilde zijn dat de grenzen van de menselijke kennis niet zouden mogen worden opgezocht. Integendeel. Vooral doen! Zolang men zich maar bewust bleef dat kennisvergaring iets anders is dan weten. Want ‘van wat weten is, hebben alleen wij, de goden, weet’. Knoop dat goed in jullie oren, stervelingen!’ ‘Ken Uzelf’ kan dus zowel als ontmoediging als aansporing worden opgevat. Een orakelwaardige zedenles met een heerlijke hoogst inspirerende paradox.

In Delphi was ‘Ken Uzelf’ allesbehalve een reclameslogan van een Instituut voor Leiderschap. Geen Mission Statement van een Psychologenpraktijk en net zomin een stenen affiche van een Cursus Authenticiteit. Wat ‘Ken Uzelf’ inhield, leerden de Griekse kindertjes uit de mythen. Over het lefgozertje dat wilde vliegen maar de waarschuwing van zijn vader in de wind sloeg. ‘Jongen, vlieg niet hovaardig hoger dan hoog. Anders smelt de was waarmee de vleugels aan je armen en schouders geplakt zitten, en stort je vleugellam ter aarde stort. ‘Ken Uzelf’.

Of de zoon van de zonnegod, die net zolang aan het hoofd van zijn vader bleef zeuren of hij een ritje met de zonnewagen mocht maken, totdat z’n oude heer hem zijn zin gaf. ‘Vooruit, één keertje dan’. Vier paarden mennen lijkt me sowieso al een hachelijke onderneming. Maar ongetraind een gevleugeld oververhit vierspan proberen te beteugelen, is gewoon vragen om moeilijkheden. De toch werd een fiasco. Zonnewagen naar de sloop. Overmoedige jongeling dood. ‘Ken Uzelf’.

‘Ken Uzelf’ behelst de levensles dat wie zich door overmatige eigendunk, laat leiden door zijn trots, werktuiglijk ‘de goden tart’. Het uitdagen van de goden dienen we in moderne zin op te vatten als een algemeen inzicht om ons niet beter te wanen dan wij van nature zijn. Stervelingen, mensen. Vol beloften, talenten en ongekende mogelijkheden maar imperfect. En als zodanig – nu eenmaal geen lid van de godenfamilie zijnde – voorbeschikt om, ook al doen we nog zo ons stinkende best en klauteren we naar de toppen van ons kunnen, moeten aanvaarden dat we onze doelen alleen maar kunnen bereiken met vallen en opstaan en fouten te accepteren als iets wat er nu eenmaal bij hoort als je iets wilt iets wilt leren en nieuwe wegen wilt bewandelen. Bijvoorbeeld door duurzaam en met de oprechte intentie om er allemaal beter van te worden samen te werken in de logistieke keten.

Ziezo! Zo kennen we elkaar weer.

Groeten uit Delphi
Casper Jansen