Maskerade

Een voormalige Minister van Buitenlandse Zaken beweerde dat zijn functie hard nodig was omdat een klein land, zoals het onze, nu eenmaal veel buitenland heeft. Maar ook grote landen kunnen veel buitenlanden hebben. Neem China. Behalve heel veel kust grenst China ook aan veel andere landen. Sinds de gebeurtenissen in Afghanistan duiken die buurlanden een voor een op in het nieuws. Goed voor het ophalen van onze kennis van aardrijkskunde.

China heeft als buurlanden onder andere de voormalige Centraal-Aziatische Sovjet – republieken: Tadzjikistan, Kirgizië, Kazachstan en nog zo wat grenslanden waarvan de namen rechtstreeks uit Kuifje lijken te komen. Wat niet wil zeggen, dat het daar overal erg ‘comic’ is, ze klinken alleen zo. Ook met Afghanistan deelt China een strookje grens.

Voor wie een hamer heeft, is alles een spijker. Zo kijken Chinese investeerders naar hun Afghaanse buren. Of beter gezegd, naar wat zij daar in hun bodem hebben. Lithium, voor de batterijen in onze mobieltjes, koper, goud en olie. Niet voor niets staat China daar reeds te boek als de grootste investeerder. Waar westerse mogendheden miljarden stopten in ‘ja, in wat eigenlijk’, is China erop gebrand om het lastige geopolitieke puzzelstukje Afghanistan in te passen in een expanderende economie. U weet wel dat plan om de wijde regio te domineren opdat het kan worden benut als springplank naar Europa en andere continenten: via het land, over zee en door de lucht.

‘Terwijl Amerika uit Afghanistan vertrekt, arriveert China’ kopte een Amerikaanse krant. Striks genomen niet helemáál waar. Zo stamt de Chinees-Pakistaans-Afghaanse Dialoog, inclusief het daaruit voortvloeiende samenwerkingsprogramma, al uit 2017. Samen praten om schakels te creëren in een keten van wegen, havens, spoorwegen pijpleidingen voor olie en gas, vliegvelden en andere infrastructurele projecten. Vanzelfsprekend onder auspiciën van het Belt and Road Initiatief (BRI). Oftewel, de Nieuwe Zijderoute. Door de president van China het ‘Project van de Eeuw’ genoemd omdat het bedoeld is om door middel van grootschalige investeringen de verbindingen en regionale samenwerking naar die transcontinentale schaal te tillen.

Goed voor de welvaart in de landen die door de route worden aangedaan. Mits daar, zoals in Myanmar en Pakistan, de bereidheid bestaat een corridor naar de Indische Oceaan te laten ontstaan. De vrees van de andere grote economieën – Verenigde Staten en Europese Unie – dat met de Nieuwe Zijderoute wordt beoogd heel Eurazië geografische te herscheppen tot een buitengebied van wat ooit het machtigste rijk ter wereld was, is niet zozeer denkbeeldig als wel achterhaald. Al wil niet iedereen dat zien.

Doet me denken aan de toestand in Europa, zevenhonderd jaar geleden. Ook toen werden de verhalen van Marco Polo door menigeen met de nodige scepsis ontvangen. ‘Bedrukt papier als betaalmiddel? Zwarte stenen die kunnen branden? Een zijdeachtig weefsel waarmee vuurvaste kleren werden gemaakt. Knalvuurwerk om signalen op afstand te geven. Hoe verzint ie ‘t. Was die Polo er eigenlijk wel geweest?’ Ja, de handelsreiziger uit Venetië was daadwerkelijk over de ‘Oude Zijderoute’ gereisd; van zijn geboortestad naar Beijing en weer terug. Toentertijd kon dat min of meer ongestoord worden gedaan omdat de Mongolen heer en meester waren over de handelsroutes, gelegen tussen Europa en China.

Het is zeker niet mijn bedoeling de president van China af te schilderen als een tweede Dzjengis Khan wiens geopolitieke opvattingen vielen in de categorie ‘wie niet horen wil moet maar voelen’; een strategie waarmee potentaten soms ver komen. Maar niet verder. Waarom de Nieuwe Zijderoute bij mij toch associaties oproept met die ‘Pax Mongolica’ zoals die periode wel eens door sommige historici is genoemd, komt doordat de Mongoolse opmars (1206) begon door op drie plekken door de Chinese Muur heen te breken. Twintig jaar later waren de Mongolen de baas was in heel Azië (op India na) en in Rusland. Op een onzalig moment raasden de Mongoolse horden zelfs door Polen en Hongarije. Klaar om heel Europa onder de voet te lopen. Door een samenloop van omstandigheden ging dat niet door. Wat toen, op het nippertje, niet lukte, is inmiddels met de Nieuwe Zijderoute wel gelukt. Vanuit dezelfde kontreien is inmiddels op diverse plaatsen in West-Europa vaste voet aan de grond verkregen.

Aanvankelijk gericht op de zeer lange termijn, zo bezwoeren kenners van de Chinese cultuur. Zakendoen met Chinezen was een oefening in geduld, zo heette het. De Slapende Reus moest de tijd krijgen om te ontwaken. Al bleef het wel opletten geblazen weten we van de Chinese filosoof Lao-Tse die stelt: ‘de weg is bestendig dadeloos, nochtans blijft niets ongedaan’. Een maxime met voorspellende waarde want de weg van de geleidelijkheid heeft China inmiddels verlaten. Volgens mij komt dat door Confucius.

Naast de deugden: wijsheid, rechtschapenheid, altruïsme, medelijden, oprechtheid en trouw jegens onszelf en de anderen propageerde deze Meester Kung, favoriete wijsgeer van de heer Xi, nog een zevende: li. Li, een deugd die zou kunnen worden omschreven als het betrachten van decorum of etiquette. Waar evenwel de eerste zes een ethische strekking hebben, heeft de zevende, mijns inziens, minder met innerlijke waarden te maken en des te meer met uiterlijkheden, met formaliteiten, ‘quasi-braafheid’. Een ritueel dat de haastigheid maskeert bij wie, ondanks allerlei rumoerige geopolitieke bijkomstigheden, onverdroten en in hoog tempo verder gaat met de uitbouw van de Nieuwe Zijderoute.

Casper Jansen

Photo by Kyle Glenn on Unsplash