OM

Er heerst een kartoncrisis. Onze eigen schuld. Komt door het online bestellen. Spullen die we in de winkel kopen, stoppen we in ons eigen tas. Wat we thuis laten brengen, zit in karton. En doordat dat we dat steeds vaker doen, dreigt er een kartontekort. Kartonnen dozen worden gemaakt van papierpulp. Door die overdaad aan dozen en doosjes ontstaat er dus schaarste aan papier.

Door papier en karton te recyclen kan de vraag naar verpakkingsmateriaal nog enigszins worden bijgebeend. Maar voor boeken is een andere kwaliteit nodig dan voor eierendozen. Dus dreigen boeken duurder te worden. Of veel erger: er worden minder boeken gedrukt. Geen probleem, volgens sommigen. Dan kopen we toch digitale boeken! Weg thuisbezorgprobleem. Weg kartoncatastrofe. Of neen zo’n luisterboek, past in een piepklein envelopje. Van karton, dat dan weer wel. Heb je ook geen bladwijzer meer nodig.

Allemaal waar. Maar voor wie het liefst ‘gezellig met een boekske in een hoekske’ zit, biedt dat geen soelaas. Bovendien: de markt van papierenboekenlezers is er wel degelijk. Het aantal boeken dat wij weigeren zelf te kopen bij onze lokale boekhandelaar, daarom online bestellen en dus in karton bij ons arriveert, is gigantisch.

Is dat een paradox? Ja, de schijnbare ongerijmdheid van deze constatering kan niemand ontgaan. Maar soms houden ook de meest voor de hand liggende oplossingen, geen gelijke tred met de tijdgeest. Hierdoor getriggerd, bedacht ik dat we de oplossing voor de kartonlogistiek niet in de distributie moeten zoeken maar eerst een antwoord moeten zien te vinden op de vraag wat een verpakking eigenlijk is. Op zoek naar de essentie van deze ladingdrager viel mijn oog op een advertentie voor een nieuw soort jenever. Uit Schotland. Geen whiskyvariant maar gin, gedistilleerd met komkommers, rozengeur en maneschijn, zo begreep ik.

Die laatste aanspraak klinkt wellicht een tik oubollig maar deze jeneverstokers verzekerden me dat zij met hun product in het ‘holst van de nacht’ in een fles hebben gevangen. Hoe licht die lunaire substantie is, leidde ik af uit de gul verstrekte informatie dat er nog elf andere ingrediënten – vanzelfsprekend ‘zorgvuldig geselecteerd’ – in die gin zaten. Het kon dus niet anders dan dat de glazen verpakking van hun product propvol zit. En dat is toch wat wij, zij die ketens stroomlijnen en de beladingsgraad optimaliseren, graag zien: geen lucht tussen de verpakking en de inhoud. Een fles is weliswaar nog net geen banaan – of komkommer – maar deze gin zit toch dicht op de huid, zogezegd.

Waarom die flessen dan toch nog in een kartonnen doos stoppen. Waarom niet in een rekje? Wellicht was dat ook de reden waarom ik, anders dan de distilleerders met hun smaakvolle narratief wellicht voor ogen stond, begeesterd raakte door de inhoud van de fles. Zoekend naar de kwintessens van het verpakken, begreep ik dat ik verder moest kijken; het antwoord kon niet worden gevonden in glas. Of cellofaan, hout, blik, leer, textiel, bananenblad. Of karton, papier. Allemaal ‘om’ dingen. Waar het in de kern om draait, is het omvatten van lege ruimte.
Neem: een huis. Een huis wordt pas een woning als de ruimte tussen fundering, muren en dak wordt gevuld. We denken dan meteen aan vloerkleden, meubilair en lampen. Maar het kan ook om zoiets gaan als sfeer, het thuisgevoel, het klokje dat nergens anders tikt zoals daar.

Verpakken gaat dus om de zorg met iets wat er niet is. Zo moeten wij, van SCEX, beginnen te denken als we de verpakkingsparadigma’s willen doorbreken. Zijn containers nog wel de beste verpakking voor andere verpakkingen, karton dozen en zo? Of moeten we ze inruilen voor kunststofballonnen die in elke haven waar ze worden gelost, in de recycling gaan? Met als extra voordeel dat ze lichter zijn en blijven drijven na een scheepsramp. Dat soort vragen! En antwoorden!

Denkend over omdozen gaat ten principale over omdenken. Ook bij al wat leesbaar is. Voor de boekbranche zou dat nieuwe betekenis kunnen geven aan het begrip: stofomslag. Hardcovers hebben die vaak. Beschermende hoezen die de koper expliciet vertellen wat er in het boek staat en impliciet waarom het gekocht dient te worden. Hun ruggen, kleurrijk en typografisch vormgegeven, maken ze herkenbaar in de boekenkast. Slechts een kleine ingreep als het uitvouwen, in plaats van het naar binnen vouwen, van de omslag voor nodig om de stofomslag om het boek heen te slaan en zo te upgraden tot een omverpakking waardoor het boek – de binnenruimte – onbeschadigd door de brievenbus kan glijden.

Van het karton dat we daarmee uitsparen, kunnen dan de boeken worden gemaakt die anders door de papierschaarste onbedrukt en onuitgegeven zouden blijven. Vanwege de adressering, barcodes en andere etiketterige plakkerigheid op de omslag toch geen goed idee? Dan heb ik nog een betere oplossing: op de fiets naar de lokale boekhandelaar? Omfietsboeken. Eigentijds duurzaam. Ik ben ‘om’.

Casper Jansen

Photo by Renee Fisher on Unsplash