Toen Azië de wereld was

‘We gaan het voortaan helemaal anders doen!’ De president van Frankrijk – topmanager par excellence – geloofde zijn oren niet toen hij hoorde dat de Amerikanen hun bestelling voor twaalf duikboten cancelden. Ik sluit niet uit dat hij, ontstoken in revolutionair vuur, iets geroepen heeft als ‘knoop ze op aan de hoogste lantaarnpaal’. Zich niet realiserend dat hij het was die hing.

De strop voor de Franse oorlogsindustrie, ter waarde van 56 miljard euro, werd overigens niet alleen in Parijs gevoeld. In alle Europese hoofdsteden voelden regeringsleiders zich in de wurggreep genomen. Dat was slikken, die beslissing van de Amerikanen om het wereldpolitieke zwaartepunt te verleggen van de Atlantische naar de Indische en Stille Oceaan. Simpelweg buiten EU en NAVO. Verenigde Staten, Australië en het Verenigd Koninkrijk sloten een defensiepact dat tevens moet dienen om de officiële samenwerking tussen VS, Australië, Japan en India technologisch en commercieel kracht bij te zetten. Deze kersverse samenwerkingspartners hopen zo ook andere Aziatische landen los te weken van de expansiedriftige Nieuwe Zijderoute. Anders is het straks overal China wat de klok slaat.

Hoe zal daarop in Beijing zijn gereageerd? Ik stel me zo voor dat zij daar glimlachend het reisverslag van Ma Huna er nog eens bij hebben gepakt. Een half millennium geleden vertrok hij, als tolk-vertaler, met de keizerlijke vloot op handelsreis van China naar de Indische Oceaan. De tocht die twee jaar zou duren, vertrok uiteraard in het najaar om de moessonwinden optimaal te benutten. Interessant is om te zien dat er toen op Java reeds een bloeiende Chinese gemeenschap was, gespecialiseerd in de handel in specerijen en sandelhout.

Dat de relatie tussen China en de koninkrijken en lokale machthebbers, van Vietnam tot Maleisië, zich niet beperkten tot handelsmissies blijkt onder meer uit de Chinese strafexpeditie naar Sumatra om daar een Chinese piraat tot de orde te roepen en uit de aanwezigheid van Chinese soldaten om te helpen lokale machthebbers in het zadel te houden. Ook de koning van Sri Lanka wist dat een jaarlijks tribuut – ongetwijfeld in de vorm van edelstenen – de enige manier was om vreedzaam de Chinese invloed te ondergaan. Allemaal tekenen dat de Oude Zijderoute niet uitsluitend een oost-west gerichte landroute was maar ook een zeer profijtelijke noord-zuid verbinding vormde. Voor China en alle andere omringende landen was Azië een tijdlang de wereld. De actuele ‘duikbootdiplomatie’ lijkt – onbedoeld en ongewild – die historische feitelijkheid eerder te bevestigen dan tegen te gaan.

Nu buigen wij ketenverbeteraars ons niet primair over geopolitieke kwesties. Wat niet wil zeggen dat ze onze beroepsgroep niet op tal van manieren kunnen raken. De nucleaire onderzeeërs voor Australië die over enkele jaren van Amerikaanse scheepswerven te water worden gelaten, zullen onze professionele hulp niet nodig hebben; op hun eigen manier zijn het immers transportmiddelen, al behoren zij natuurlijk wel tot de categorie: exceptioneel transport. Echter, los van hun afschrikwekkende functie, staan ze wel degelijk symbool voor een ‘kroniek van een aangekondigde ketenreactie’. De focus op en de intensivering van de relaties tussen de Verenigde Staten en Australië met grootmachten: India en Japan zullen deels anders gerichte bevoorradingstromen in gang zetten, met andere schakels en andere concentratiepunten.

Verder weg van Europa, naar het schijnt. Maar dan vergissen we ons. Gemakshalve vergeten we dan dat het Verenigd Koninkrijk bij die Pacifieke samenwerking een stevige vinger of zelfs een dikke middelvinger in de pap heeft gestoken. En het Verenigd Koninkrijk mag dan niet langer deel uitmaken van de EU, tot Europa behoren de Britten wel. Of dat een troost is voor Frankrijk? Vrees van niet. In Australië maken ze ook lekkere, betaalbare wijn. En die dozen hoeven heus niet per onderzeeër naar het oude continent te worden getransporteerd. Ondanks alle veranderingen, blijft dus ook veel ongewijzigd. Maar dat was altijd al zo!

Casper Jansen

Photo by Michal Mrozek on Unsplash