Grote bedrijfshallen: architectonisch, hoogstaande XXL-dozen

Je hebt de seizoenen, griep, WK-voetbal en raketlanceringen. Vroeg of laat zijn ze er weer. Net als het gezeur over te grote bedrijfshallen. Vaak begint een nieuwe Rijksbouwmeester erover. Waarna, even vaak, het onderwerp weer van de agenda verdwijnt. Komt doordat ruimtelijke ordening en arbeidsplaatsen elkaar vaak slecht verdragen.

Grote bedrijfshallen

Wanneer wethouders bij de presentatie van hun bestemmingsplan voor een nieuw bedrijventerrein bezweren dat de bebouwing zorgvuldig zal worden ingepast, dan bedoelt zij/hij dat hij/zij met de komst van die ruimtevretende lelijkheid geen raad weet. Begrijp ik ook wel. De nieuwe generatie distributiecentra heeft ruimte nodig.

XXL-dozen

Het Planbureau voor de Leefomgeving roept ons op om het landschap liefdevoller te bejegenen. De plannenmakers vinden dat, sinds de overheveling van de zorg voor het landschap van Rijk naar provincies, het landschap kaler is geworden en versnipperd is geraakt. Het verdwijnen van bloembermen, houtwallen en boomsingels, gaat samen met de opkomst van datacenters, zonneparken en windturbines. Met als grootste zondebok de distributiecentra die, niet zonder gevoel voor drama, XXL-dozen worden genoemd.

Robotisering

En inderdaad, Nederland distributieland doet het goed. Alleen al in de laatste tien jaar is er aan opslagcapaciteit tien miljoen vierkante meter bijgekomen. Maar doordat enkele van de grotere DC’s middenin weilanden zijn opgedoken, is er een discussie op gang gekomen over het economische nut van die verdozing versus de pijn die zij het landschap doen. Zo hebben ijverige rekenaars becijferd dat in die hallen de activiteiten dusdanig zijn geautomatiseerd en gerobotiseerd, dat er maar weinig mensen werken. En staat de impact van deze omvangrijke verdeelcentra op het landschap nog wel in verhouding tot het aantal arbeidsplaatsen? Wat een vraag!

Juist een betekenende contribuant!

Dit atavistische gedrens staat me tegen! Want, hoe cliché wil je het hebben? Alarmistische prietpraat over de kwalijkheden van arbeidsbesparende technologie is er altijd geweest. Dat de toekomst op het heden lijkt en tegelijk altijd een beetje meer is, bewijzen juist de grote DC’s. Inmiddels gepromoveerd tot de grote banenmoter in de dienstverlenende sector. Zij verkondigen geen robocalyps maar tonen aan dat bedrijven die automatiseren & mechaniseren heel succesvol zijn en behoefte hebben aan hooggekwalificeerd personeel. Er worden dus zeker wel banen gecreëerd in de logistiek. En daarbuiten. En niet zo’n beetje ook. Dat maakt de logistieke sector met tien procent tot een betekenende contribuant aan het bbp.

Grote bedrijfshallen gedreven door koopjesjagers?

Een andere reden dat beschuldigend naar DC’s wordt gewezen, heeft wellicht te maken met de indruk die is ontstaan, dat deze werkgelegenheidscarrousel louter wordt aangedreven door ongeduldige koopjesjagers en op hun gemak gestelde consumenten die willen profiteren van dagdeals, stuntprijzen, executieverkoop, jubileumkorting, uitverkoop, directsale, Singles Day, moeder- en vaderdag, Valentijn, Halloween, Cybermonday, Voetbalfinales, Koningsdag, Primeday, Koopavond, Sint Maarten, Carnaval en andere breinuitschakeldagen waarvan de Black Friday Tiendaagse, vanwege de stapeling met Klaas en Claus, op de nominatie staat te verkassen naar een koopluwere maand.

Vergeet de fysieke winkels niet

Overigens is het daarbij wel goed te beseffen dat het bestelverkeer dat door E-commerce wordt gegenereerd slechts enkele procenten van het totale vrachtverkeer voor zijn rekening neemt. Het overgrote deel gaat nog steeds naar winkels. Onze opdrachtgever Rituals bijvoorbeeld opent 2 winkels per week en die moeten allemaal voorzien van luxe Home en Bodyproducten, soulwear, nieuwe collecties etc. Ik bedoel maar!

Een zichtlocatie

Is er dan over die megahallen helemaal niks negatiefs te verhapsukken? Wel degelijk. Door de enorme toegevoegde waarde van distributiecentra is het beeld ontstaan van DC-bouwers die een weiland kopen, de koeien eraf jagen en aan het bouwen slaan. Onzin natuurlijk, want zonder toestemming van provincie en gemeente gaat dat niet. Wat dan niet helpt is dat DC-eigenaren een ‘zichtlocatie’ willen. Langs de snelweg dus zodanig dat de mobiele meute de naam van de distributeur niet zullen missen. Maar, laten we heel eerlijk zijn, raamloze DC’s zijn met hun gapende dockshelters geen architectonische juweeltjes. Hoogste tijd dus om daar ’s wat jonge talentvolle architecten op los te laten.

Zo min mogelijk meters maken

En anders zouden distributeurs hun energie beter kunnen besteden door met de gemeente te onderhandelen over een eigen entree op een regulier bedrijventerrein en de kortste route over dat terrein naar die snelweg, dan te hengelen naar een quasie-prominent stekkie die passanten pijn doet aan de ogen. Distributie gaat immers onder meer over zo min mogelijk meters maken.

Een plek onder de zon

En uiteindelijk kan er best een goede reden zijn om zo’n doos alsnog in een weiland plaatsen. Want kans voor de energiemaatschappij die, in plaats van weilanden of heidevelden, bereid zijn om de enorme dakoppervlakken die door DC’s ontstaan, te huren om er zonnecollectoren op te zetten. Gebeurt steeds vaker gelukkig.

Estetische, dubbele distributie met dubbelgebruik. Dat scheelt natuur en spaart het landschap. Ook leuk voor de Rijksbouwmeester.

Casper Jansen