Splijt de woestijn! (deel 2 van 3)

Feuilleton over het ontstaan van het Suezkanaal

De zee splijten, was al eens gedaan. Maar een woestijn nog niet. Het werd de landengte van Suez, in veel opzichten een historische plek.

Op het gebied van communicatie waren de Europese koloniale rijken uit hun krachten gegroeide kolossen. Tussen Europa en India lagen tienduizend commerciële kilometers. Zelfs nadat de eerste stoomschepen in de vaart kwamen, moesten zakenlieden in Marseille of Manchester minimaal honderd dagen wachten op hun informatie. Sneller ging niet want ook het ‘laatste nieuws’ moest om het Afrikaanse continent heen.

Een ondernemende Engelsman had daar toch iets op gevonden. Hij begon in Egypte een postpakketdienst. In Suez, het armzalige haventje aan de Rode Zee, richtte hij een steenkooldepot in voor zijn mailstoomboot naar India. Eenmaal in business regelde hij dat poststukken die naar Alexandrië waren gezonden, over de Nijl naar Cairo gingen en dan door de woestijn naar zijn postkantoor te Suez. Als het zo uitkwam, regelde hij zo ook passages voor personen. De weinig comfortabele tocht over land bestond uit vierentwintig uur kameel of ezel terwijl voor de goedgunstigheid van woestijnrovers niet kon worden ingestaan. Over die postbesteller zou Ferdinand later zeggen: ‘Hij opende de route en ik volgde hem’.

Het idee van een verbinding tussen Rode – en Middellandse Zee had Napoleon al geïntrigeerd. De – foutieve – berekeningen van zijn ingenieurs dat het hoogteverschil tussen beide zeeën te groot was, weerhield enkele geëxalteerde Franse geesten er niet van om een kanaal op die plek te zien als de symbolisering van de vrijage tussen de ‘feminiene’ Oriënt met het ‘masculiene’ Westen. Hoe nobel deze visie op publieke werken ook was, zij kon niet verhinderen dat vanaf de start de drijfveren achter de kanaalpolitiek zeer Europees waren. De Fransen waren voor, de Engelsen mordicus tegen. En als de Engelsen hun bedenkingen hadden, dan had de Turkse sultan die ook. Niet onbelangrijk want de sultan was de soeverein van de Egyptische pasja.

Het kostte Ferdinand jaren van intrigeren, antichambreren, mondsmeren en enthousiasmeren in de Europese hoofdsteden – en zelf Cairo nadat Said was opgevolgd door zijn conservatieve broer – om het Engelse contra te neutraliseren en het Franse pro te verzorgen en te bestendigen. Soms met diplomatieke vastberadenheid tegen de stroom in roeiend, dan weer met diplomatieke flair meebewegend met het opkomende of afnemende tij.

Wordt vervolgd…

Het Suezkanaal (Qanâ el Suweis) is een 193 km lang kanaal in de Landengte van Suez in Egypte, geopend in 1869. Het kanaal heeft geen sluizen omdat er geen hoogteverschil overwonnen hoeft te worden. Het kanaal bestaat uit een noordelijk deel en een zuidelijk deel, die door de Bittermeren met elkaar worden verbonden. Naar schatting 12 procent van de wereldhandel komt door dit kanaal; dagelijks wordt er voor bijna 10 miljard dollar aan goederen doorheen vervoerd. De toltarieven kunnen voor grote containerschepen of supertankers oplopen tot een half miljoen dollar per passage. Egypte heeft in 2020 voor 5,61 miljard dollar (4,61 miljard euro) aan tolinkomsten opgehaald.